Điều mạo hiểm của Phó Thủ tướng

Sau khi phải hoãn lại một ngày so với dự kiến, tối nay, tại Hà Nội, đích thân Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân đã lên lớp thuyết trình về kỹ năng quản lý cho các hiệu trưởng của một số trường đại học trong cả nước. Buổi học này là một phần của khoá học diễn ra trong 2 tuần (từ 27/8 - 8/9 và từ 3-15/9) nhằm nâng cao năng lực quản lý cho hiệu trưởng các trường đại học. Nhật Bản là quốc gia hỗ trợ một phần chi phí cho lớp học này, thế nên 2 tuần tập huấn sẽ được tổ chức tại 2 địa điểm: 1 tuần học tại Việt Nam và 1 tuần học tại Nhật Bản.

Mở đầu cho buổi lên lớp đầu tiên của mình, Phó Thủ tướng vừa phát tận tay tài liệu cho các học viên, vừa thổ lộ rằng bản thân ông cũng muốn tham gia lớp học và muốn đi Nhật để học tập kinh nghiệm nước bạn, nhưng thời gian gấp quá không kịp đăng ký.

Đứng trước một lớp học toàn những giáo sư, tiến sĩ như thế, ông thẳng thắn: việc nhận lời giảng dạy thực sự là một điều... mạo hiểm đối với ông.

Bốn bài toán của giáo dục Việt Nam

Tự nhận là mạo hiểm nên Phó Thủ tướng đã tự tay soạn bài giảng trên giấy. Trọng tâm của buổi học hôm nay là bốn bài toán mà ông đã tổng kết cho nền giáo dục Việt Nam.

Bài toán 1 có cái tên khá thú vị: Tại sao trong kháng chiến, Việt Nam rất nghèo lại thắng Pháp, Mỹ rất giàu? Câu trả lời của chính người giảng dạy: đó nhờ lòng yêu nước và tính tự ái dân tộc; chủ trương xoá mù chữ, nâng cao dân trí; phương pháp cách mạng biện chứng đúng đắn; sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa và những chiến lược quân sự hiệu quả.

Theo Phó Thủ tướng, rất nhiều bài học đúc rút từ quá khứ đến nay vẫn còn nguyên giá trị đối với sự phát triển của đất nước nói chung và giáo dục, trong đó có giáo dục đại học, nói riêng.

Bài toán thứ hai là tạo động lực cho sự phát triển tri thức. Phân tích bản chất của sự cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường, Phó Thủ tướng nhận định: muốn có sự sáng tạo trong tri thức, phải có sự "cưỡng bức" và "áp lực" từ bên ngoài, bởi con người sẽ không tự vận động nếu trước mắt họ không phải là nguy cơ bị đào thải.

Chính vì vậy ông yêu cầu giáo dục đại học phải tìm ra những cách "gây áp lực" để thúc đẩy sự sáng tạo. Đó là thi cử nghiêm túc, tiếp nhận đánh giá của chính người học, xây dựng tiêu chuẩn nhà giáo, chỉ tiêu nghiên cứu khoa học…, và cả những tiêu chí đào thải đối với những nơi, những người không đáp ứng được yêu cầu.

Với bài toán thứ ba: Sử dụng nguồn lực sao cho hiệu quả, Phó Thủ tướng nhấn mạnh vai trò của người quản lý và sự cần thiết của việc hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học. Trên cơ sở đó chúng ta sẽ tìm được giải pháp cho bài toán số 4: Tăng nguồn lực cho giáo dục.

Yêu cầu các hiệu trưởng "trả bài"

Tuy bài giảng của Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân chưa đạt được mục tiêu do chính ông đề ra là "biến thành một buổi thảo luận", nhưng nhiều vị hiệu trưởng tham gia lớp học vẫn lên bắt tay ông sau giờ học để cảm ơn.

Sau một tuần học xong ở Việt Nam, các học viên sẽ lên đường đi Nhật Bản. Rất thằng thắn, Phó Thủ tướng yêu cầu các "học viên cao cấp" này nộp bản thu hoạch sau chuyến đi thực tế đó. Ông hy vọng sẽ nhận được những câu trả lời "khác với những gì tôi đã viết trong bài giảng" cho bốn bài toán trên.

Tại sao lại cấm sinh viên... mở sách khi thi?

Khi bàn về mục tiêu của giáo dục phổ thông là tạo cho học sinh khả năng tự học và tự tìm thông tin, Phó Thủ tướng đặt ra câu hỏi cho Viện chiến lược giáo dục: Đến lớp mấy thì học sinh có thể tự học? Ông đã thoáng chau mày khi không thấy đại diện nào của Viện này có mặt.

Theo Phó Thủ tướng, cần phải có một nghiên cứu nghiêm túc để có thể phát huy tốt nhất năng lực tự học của các em.

Còn với đại học, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: học đại học không phải để có bằng cấp, mà học là để có năng lực hành nghề, năng lực làm cho bản thân và cho người khác hạnh phúc. Và giáo dục đại học cũng là dạy con người cách sống hạnh phúc.

Ông dẫn nhận định của một chuyên gia nước ngoài rằng Việt Nam có tiềm năng trở thành nơi có nền giáo dục tiên tiến nhất thế giới - điều mà mới nghe, chính ông cũng rất ngạc nhiên. Họ lý giải vì nước ta vẫn còn bảo tồn được nhiều giá trị văn hoá tốt đẹp chứ chưa "bay đi ít nhiều" như một số nước láng giềng. Chính những giá trị đó là nền tảng để con người có được hạnh phúc.

Trong đà trao đổi với những người đứng đầu các trường đại học, Phó Thủ tướng chân thành chia sẻ một băn khoăn mà ông "cũng mới nhận thức lại" trong thời gian gần đây: Đâu có ai cấm một kỹ sư mở sách ra để lắp máy? Bất cứ ai cũng có thể tìm đến sách khi cần giải quyết những khó khăn trong cuộc sống, vậy tại sao lại cấm sinh viên mở sách khi thi?

Theo ông, nếu chúng ta đào tạo đúng như môi trường làm việc thực tế thì việc cho phép sinh viên mở sách khi làm bài thi không hề là vấn đề lớn. Bởi điều quan trọng là giải quyết được những bài toán mà thực tế đặt ra.

Câu hỏi Phó Thủ tướng nêu ra cho các thầy cô giáo nói chung và Cục khảo thí của Bộ Giáo dục nói riêng là: ra đề thi thế nào để phản ánh được khả năng vận dụng kiến thức của người học chứ không phải khả năng học thuộc lòng?

Buổi học kết thúc sau khoảng 1 tiếng rưỡi, nhưng đây chưa phải là bài giảng cuối cùng của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân tại lớp học này. Ông sẽ còn tái ngộ các vị hiệu trưởng một lần nữa vào ngày 3/9 tới.

Thuỷ Chung (Theo http://lanhdao.net/leadership/home.aspx?vnnid=975930)