Sau khi chiếc máy bay được coi là lớn nhất thế giới A380, được mệnh danh là "khách sạn bay", đáp xuống sân bay quốc tế Nội Bài vài hôm, thì hãng chuyên sản xuất máy bay cho những người giàu có nhất thế giới cũng có đại biểu của mình đáp xuống sân bay quốc tế Nội Bài, Hãng Bombardier của Canada. Điều làm nhiều người lưu tâm là Phó Chủ tịch phụ trách thương mại của hãng này là một người VN - ông Ngô Gia Trung, người đã học suốt những năm phổ thông ở một làng quê nghèo tại miền Bắc VN.

Nghe những lời khen ngợi sự thành đạt của mình, ông Ngô Gia Trung (dưới quyền ông là gần 60 nghìn nhân viên) chỉ nhỏ nhẹ cho biết, mình đã phải cố gắng gấp 10 đến 20 lần người bản xứ.

Cô gái có tên Nguyễn Kiều Liên vừa trở thành tiến sĩ (TS) trẻ nhất VN khi mới 25 tuổi, cô nhận học vị TS tại Trường ĐH Cambridge của Anh quốc bằng học bổng đặc biệt của Bill Gates (thế giới chỉ có 50 học bổng này). Trước đó, từ VN, Kiều Liên đã giành học bổng của Trường ĐH Adelaide (Australia).

Giữa năm 2007, cậu thanh niên Nguyễn Chí Hiếu đạt danh hiệu sinh viên giỏi nhất nước Anh, được Viện Giáo dục quốc tế (IIE) bầu chọn là 1 trong số 100 sinh viên xuất sắc nhất thế giới, cậu đã giành được suất học bổng toàn phần trị giá 375.000USD (6 tỉ VNĐ) của ĐH danh tiếng Stanford (Mỹ). Một cô gái Việt Nam khác mới 19 tuổi đầu sẽ nhận ba bằng đại học của Mỹ vào cuối năm 2007 này...

Chỉ với những sự việc lẻ tẻ này, có thể nói là người Việt ở ngoài nước đã "sánh vai cùng các cường quốc năm châu" trên đường học vấn. Vậy, người Việt ở trong nước thì sao?

Nước ta hiện có 15.000 TS (TS) ở các trường ĐH, các doanh nghiệp, cơ quan. Theo Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Thiện Nhân thì con số này chỉ bằng 10 trường ĐH của nước ngoài. Rõ ràng nhu cầu đào tạo bậc TS là cần thiết, nhưng cái cần thiết hơn lại ở chất lượng TS.

Theo thông lệ quốc tế, mỗi TS một năm phải có hai bài (thực chất mỗi bài là một công trình) đăng trên các tạp chí chuyên ngành có uy tín quốc tế, một vị TS nào đó hai năm liền không có bài báo nào thì tấm bằng TS của vị đó không còn giá trị.

Về việc này, các TS của chúng ta thực hiện ra sao? Theo GS-TS Đàm Thanh Sơn ở ĐH Washington (Huy chương vàng Olympic toán quốc tế 1984) người đã công bố trên 60 bài báo như trên, đã nói: "Theo một thống kê tôi nhìn thấy, số bài báo đăng trong năm 2006 trên các tạp chí quốc tế từ ĐHQG Hà Nội chưa bằng 1/100 của ĐH quốc gia Singapore (34 so với 3.700), con số này của cả nước cũng tương tự, nếu không muốn nói là thấp hơn. Nếu căn cứ vào con số này mà kết luận thì oan cho các TS của ta lắm. Vấn đề là chúng ta đã gia nhập WTO mà Bộ GDĐT chưa thiết lập thiết chế như vừa trình bày.

Theo một con số thống kê khác, 70% số TS của chúng ta không làm chuyên môn nữa mà đã đi làm quản lý. Vậy nên công việc đào tạo TS của chúng ta là vô cùng cần thiết, gắn với việc này phải làm sao nâng cao chất lượng TS và tạo điều kiện để họ hoạt động nghiệp vụ chứ không bỏ nghề.