Rậm rịch tăng từ năm 2003 nhưng đến tận tháng 9/2005 mới chính thức “trình làng”, lý do mà Bộ GD-ĐT đưa ra để tăng học phí là với khoảng thời gian gần 8 năm thực hiện cơ chế học phí theo Quyết định 70/1998/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, cơ chế học phí hiện hành chưa khuyến khích việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng giáo dục... Trong khi đó, học phí là điều kiện để nâng cao chất lượng giáo dục, nguồn lực cần thiết để hiện đại cơ sở vật chất, đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, thực hiện hội nhập với các cơ sở giáo dục nước ngoài có chất lượng cao...

Đề án điều chỉnh học phí mà Bộ GD-ĐT đã trình Chính phủ lúc ấy có nội dung là khung học phí trần một tháng của THPT cao gấp 3 lần, của đào tạo cao gấp 5 lần. Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Minh Hiển khi đó khẳng định, tăng thêm mức trần học phí là để tạo điều kiện cho các trường có thêm nguồn thu hợp lý, trang trải cho hoạt động dạy và học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, huy động nguồn lực xã hội...

Ngay trong lần ra mắt đầu tiên, ngành đã công bố một con số quá “choáng” như vậy. Việc phải đối mặt với một làn sóng phản đối dữ dội là đương nhiên. Chỉ vài ngày trước khi đăng đàn trả lời phỏng vấn Quốc hội vào 9/11/2005, nguyên Bộ trưởng Nguyễn Minh Hiển đã phải rút lại Đề án tăng học phí.

Và như đã thành... thông lệ, sau lần đó, cứ lần nào Đề án học phí định ra mắt là y như rằng xảy ra... giông tố!

Vấn đề đặt ra là, Đề án tăng học phí nếu được triển khai trong thực tế thì không thể gánh quá nhiều kỳ vọng như đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng giáo dục... Ngành giáo dục đã “quá tham” trong khi đặt ra mục tiêu xây dựng đề án và “quá vội” khi dựa vào những mục tiêu ảo tưởng đó để lấy cớ đẩy học phí lên mức trần quá cao so với thời điểm lúc bấy giờ, trong khi ngành chưa hề có một động thái nào để “dọn đường” cho việc tăng và điều đó đã thực sự gây nên sự ức chế trong dư luận mỗi khi nhắc đến vấn đề tăng học phí.

Trước khi rút lui Đề án tăng học phí vào năm 2005, nguyên Bộ trưởng Nguyễn Minh Hiển cũng đúc kết: “Phương án tăng học phí hợp lý phải dựa trên cơ sở giải quyết đồng bộ cả ba vấn đề: học phí, học bổng và các chính sách hỗ trợ học sinh sinh viên”.

Ngày 7/11/2005, Bộ GD-ĐT đã chính thức có lời gần như là “nhận lỗi” trước dư luận về vấn đề học phí: “Học phí là vấn đề lớn, nhạy cảm. Vì vậy, cần được trao đổi, bàn bạc kỹ lưỡng, tạo sự đồng thuận trong xã hội.

Bộ GD-ĐT đang cùng các bộ, ngành có liên quan xin ý kiến các cơ quan của Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân theo sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ; đồng thời, lắng nghe các ý kiến khác nhau trong dư luận xã hội. Bộ GD-ĐT sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến đóng góp để xây dựng phương án hợp lý, có tính khả thi cao, trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định. Việc này cũng đòi hỏi phải có thêm thời gian”.

Các mục tiêu để tăng học phí cũng được xác định lại là: Tăng nguồn lực để các trường có thêm điều kiện nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập và thực hiện tốt hơn công bằng trong giáo dục.

Khi đó, ngành đã có 6 lời hứa sẽ thực hiện khi tăng học phí. Đó là:

1. Điều chỉnh học phí sẽ được thực hiện từng bước, không có sự thay đổi đột ngột, bảo đảm phù hợp với điều kiện của nhà trường, với khả năng hỗ trợ của ngân sách và mức thu nhập trung bình của người dân.

2. Mở rộng đối tượng miễn giảm và tăng mức miễn giảm học phí.

3. Tăng mức học bổng.

4. Mở rộng đối tượng, đơn giản thủ tục, tăng mức cho vay từ quỹ tín dụng đào tạo và kéo dài thời gian hoàn trả.

5. Cùng với chính sách học phí, Bộ GD-ĐT sẽ trình Chính phủ đề án học bổng. Học sinh, sinh viên giỏi sẽ được nhận học bổng khuyến khích từ nhiều nguồn khác nhau. Những sinh viên giỏi thuộc diện chính sách không những được miễn giảm học phí, mà còn được nhận cả học bổng chính sách và học bổng khuyến khích.

6. Không để xẩy ra tình trạng HSSV nghèo phải bỏ học vì điều chỉnh học phí mà không có các giải pháp hỗ trợ để giúp đỡ họ.

Để đảm bảo cho 6 lời hứa này trở thành hiện thực, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thiện Nhân đã khẳng định: Học phí tăng trước hết chỉ ở bậc ĐH. Và trước khi quyết định tăng học phí bậc ĐH thì ngay trong tháng 9/2007, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã ký liên tiếp hai Chỉ thị về việc cho sinh viên vay vốn và tăng mức học bổng cho sinh viên diện chính sách. Tinh thần của cả hai Chỉ thị này đều là không để cho HSSV nghèo phải bỏ học.

Mai Minh (Theo http://www11.dantri.com.vn/giaoduc-khuyenhoc/2007/9/197755.v)