"Ăn mì mãi nên bị xem là ghét cơm"

Một khi đã đặt ra câu hỏi người Việt có mê đọc sách hay không, theo TS Trần Đình Thiên (Phó viện trưởng Viện kinh tế Việt Nam), thì có nghĩa việc đọc sách hiện nay "có vấn đề".

15 triệu bản sách đang được tiêu thụ nhanh chóng tại Hội sách TP.HCM (chỉ sau 3 ngày doanh thu đã đạt tới 6 tỷ đồng, bằng cả mùa hội sách lần 4), ai dám nói người dân hờ hững với sách?

Thế nhưng, một thống kê khác cho thấy trong số hơn 250 triệu bản sách in của cả nước trong năm 2007 có tới 80% là sách giáo khoa, số sách khác còn lại 20% chia cho đầu người chỉ đạt chừng 0,6 cuốn/người. Đây là chỉ số mà PGS.TS Trần Hữu Tá cho rằng thấp khó tưởng tượng, "nó quá bi đát và không thể chấp nhận được".

* Môi trường nhà xuất bản - hệ thống phát hành - công ty cá nhân kinh doanh đang nhập nhằng, ma mãnh, ô nhiễm, khúc xạ quái đản mối quan hệ độc giả - tác giả.

Môi trường này khiến cho sáng tác trở thành một lao động hèn kém bị bóc lột, miệt thị, đến nỗi các tác giả phản ứng bằng sự sáng tạo giả tạo, vô trách nhiệm tự hạ phẩm giá bản thân lẫn chất lượng sản phẩm, quay lưng lại độc giả.

Môi trường này khiến độc giả cảm thấy mình bị phỉnh nịnh, lừa gạt, móc túi, bị tra tấn, bị coi thường quá đáng. Và trong cõi hỗn mang sách báo ngày nay, người ta cho rằng đọc càng ít thì càng ít bị ô nhiễm tinh thần. (Nhà văn Lý Lan)

* Càng ít thời gian, càng cần đọc sách, có lẽ đây là một nghịch lý nhưng có thực. Cuộc sống chúng ta ngày càng đòi hỏi mỗi người phải nâng cao trí tuệ. Tuy nhiên, cuộc sống ngày càng bận rộn nên mỗi người phải tìm được con đường ngắn nhất để đạt đến trí tuệ.

Không may là hiện nay chúng ta có quá nhiều con đường để lựa chọn, và những con đường thoáng nhìn có vẻ hấp dẫn nhất thuờng lại không phải con đường đúng nhất. (Nhà báo Bùi Văn)

TS Ngô Tự Lập còn gây sốc hơn khi nói rằng dân ta không đọc sách là điều... đáng mừng. Lý do? Có quá nhiều sách dở, sách cẩu thả mà theo dẫn chứng của ông Lập thì "sách dịch vừa thiếu, vừa yếu, vừa lệch lạc, sách trong nước chủ yếu là sách văn học, còn sách nghiên cứu thì quá nhạt nhẽo".

Năm 2007, nhà nước tài trợ 7 tỉ đồng cho các nhà xuất bản để thực hiện các đầu sách, song do dàn trải đều mỗi nơi một ít nên không có công trình nào đáng kể.

Sẽ là bất công nếu quy kết người Việt ghét đọc sách, trong khi có quá ít sách tốt, sách hay để người dân tìm đọc.

Một cử tọa ví von rằng: khi chưa có nhiều cơm để ăn, thì có thể ăn tạm mì, bắp, nhưng không thể cứ kéo dài tình trạng kham khổ này mãi đến mức bị cho rằng... ghét cơm.

Muốn thay đổi phải lội ngược dòng

Tuy đồng tình với quan điểm không có nhiều sách hay để đọc, nhưng giảng viên Phạm Xuân Thạch đến từ Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội lại cho rằng nếu thiếu những con số thống kê, căn cứ khoa học thuyết phục, thì khẳng định hay phủ định câu hỏi Người Việt có mê đọc sách? đều không chính xác và sẽ rơi vào tình trạng thầy bói xem voi.

Vấn đề sẽ là làm sao cho người Việt mê đọc sách hơn (hoặc ít nhất... không ghét đọc sách nữa) và làm thế nào để có nhiều đầu sách hay hơn cho sự lựa chọn của độc giả.

Người nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất bản, bà Quách Thu Nguyệt, GĐ NXB Trẻ đưa ra các giải pháp "để người Việt mê đọc sách hơn": tạo dựng thói quen đọc sách từ nhỏ, thay đổi phương pháp dạy học, cần có nhiều sách hay và giá sách phải... rẻ.

Trẻ em hiện đang quen xem sách (chủ yếu là truyện tranh) chứ không phải đọc sách, nên làm sao uốn nắn chúng phải đọc những cuốn sách toàn chữ là chữ? Còn việc thay đổi phương pháp dạy học thì ông Huỳnh Công Minh, GĐ Sở GD&ĐT TP.HCM cho rằng muốn vậy, cả ngành giáo dục phải lội ngược dòng cách dạy học cho số đông, đọc thuộc lòng như đang làm.

Còn làm sao để có sách hay, sách rẻ thì không có vị quản lý ngành xuất bản nào hiện diện tại cuộc hội thảo này để giải đáp ít nhiều.

Hàng chục tham luận và ý kiến phản biện đã được đưa ra tại cuộc hội thảo, nhưng câu trả lời từ chính cái tên hội thảo Người Việt có mê đọc sách?, một câu hỏi lớn cần lời đáp, cũng chính là một câu hỏi không dễ trả lời và vẫn để ngỏ.

Tuy nhiên, TS Trần Đình Thiên cho rằng cần phải nói rõ "người Việt" đó là những ai, đọc với động cơ nào và bằng năng lực gì. Bởi theo ông, nói người Việt không đọc sách, e chừng xúc phạm dân tộc!

• Võ Tiến

School@net (Theo http://vietnamnet.vn/vanhoa/2008/03/773516/)