Verdun (Vecđoong) là một thành phố xung yếu ở phía Đông Paris, là điểm tiền tiêu của đoạn giữa chiến tuyến của quân Pháp. Nó cũng là nơi cần thiết phải chiếm giữ của cả hai bên. Quân Pháp bố trí trận địa trên thành luỹ đã có sẵn ở đây với những công sự đã chuẩn bị từ lâu đời. Nó được xây dựng cấu tạo thành ba tuyến trận địa với 11 sư đoàn có 600 cỗ pháo, trong đó có năm sư đoàn đóng ở phía Bắc Verdun, ba sư đoàn đóng ở phía Đông và Đông Nam, ba sư đoàn dự phòng đóng ở phía Tây sông Macxơ.
Về phía Đức, ý đồ tấn công Verdun là nhằm đánh phủ đầu, trước khi quân Anh - Pháp tiến công nhằm đột phá trận tuyến của Pháp để thay đổi tình hình chiến lược, kìm giữ và tiêu hao bộ phận lớn binh lực của Pháp. Đảm nhiệm tấn công Verdun là quân đoàn thứ năm dưới sự chỉ huy của tư lệnh Hoàng Thái tử Đức là Wilheln, cùng với một số quân đoàn khác tổng cộng 18 sư đoàn với 1200 cỗ pháo, 170 máy bay. Sau đó tăng lên 50 sư đoàn, chiếm một nửa tổng số binh lực của Đức ở mặt trận phía Tây.

Để che giấu mục tiêu tấn công, ngày 21 Tháng 2 - 1916 quân Đức bắt đầu nã pháo vào trận địa Pháp trên phạm vi 40 km, nhất là vùng tam giác giữa Verdun Planben, Orna. Chỉ trong khoảng thời gian giữa 7 giờ đến 15 giờ ngày 21 Đức đã nã pháo vào đây hơn hai triệu quả đạn. Trên mảnh đất chết này tất cả đều bị huỷ diệt. Sau khi nã pháo vào hồi 16 giờ 45 phút quân Đức bắt đầu mở cuộc tấn công. Quân Đức có ưu thế về đạn pháo và binh lực. Phía Pháp chỉ có bốn sư đoàn phải đối phó với mười sư đoàn Đức nên ngày đầu tiên chiến tuyến thứ nhất đã bị thất thủ. Trong năm ngày, quân Đức tiến sâu vào năm kilômét và chiến lĩnh pháo đài Đômông, một cứ điểm phòng vệ quan trọng trên chiến tuyến thứ ba của Pháp.

Tiếp đấy chỉ mấy tiếng đồng hồ sau khi Đômông thất thủ tướng Pêtanh, Tư lệnh tập đoàn quân thứ hai được tướng Sáp, Tổng tư lệnh quân đoàn Pháp, cử đến chỉ huy mặt trận Verdun. Lúc này viện quân Pháp cũng được điều động đến Verdun để tăng cường phòng vệ. Trận tuyến của quân Pháp dần dần ổn định. Tướng Pêtanh sử dụng con đường quốc lộ thông với Verdun - lúc ấy gọi là đường thần, điều 3900 xe tải ngày đêm vận chuyển thuốc men đạn dược từ hầu phương ra tiền tuyến.
Từ ngày 27 Tháng 2 trở đi, cứ một tuần đoàn xe tải vận chuyển được 190.000 lính, 25.000 tấn đạn dược và các quân trang quân dụng khác. Đây là cuộc vận chuyển với qui mô lớn lần đầu tiên trong lịch sử chiến tranh.

Từ ngày 6 Tháng 3, phạm vi tấn công của quân Đức mở rộng sang phía Tây sông Macxơ chiếm cao điểm 304 và 295. Quân Pháp không ngừng phản kích, mỗi trận địa đều dành giật nhau nhiều lần, hai bên đều bị thương vong rất lớn. Đến thượng tuần Tháng 6, trải qua 7 ngày kịch chiến, điểm Voburg bị Đức chiếm. Cuối Tháng 6 đầu Tháng 7 quân Đức sử dụng cả hơi độc để tấn công vào Soviey, nơi yết hầu của Verdun, nhưng đều bị đánh lui.

Để hỗ trợ cho mặt trận Verdun, bắt đầu từ ngày 1-7-1916 quân Anh - Pháp mở mặt trận trên sông Xommơ khiến cho Đức không thể tiếp tục bổ sung quân vào Verdun được nữa. Nhưng trận tấn công vào đây về sau chỉ nhằm kìm giữ quân Pháp mà thôi. Từ trung tuần Tháng 8 quân Pháp phản kích hai lần lấy lại một số vị trí trên trận địa đã mất.
Do không chiếm được Verdun, cuối Tháng 8 tướng Đức là Phakenhan bị bãi chức Tổng tư lệnh. Von Hinđenbuốc lên thay. Từ ngày 2 Tháng 9 quân Đức chỉ tấn công Verdun. Ngày 24 Tháng 10 quân Pháp phản công lấy lại Đômông, đầu Tháng 11 lấy lại Voburg. Ngày 15 Tháng 12, tám sư đoàn phản công lấy lại trận địa trên sông Macxơ đã mất, từ ngày 25 Tháng 2 chiến dịch Verdun kết thúc.
Trận Verdun là trận chiến tiêu hao nhiều binh lực, sinh lực của cả hai bên. Số chiến binh của cả hai phía thương vong gần một triệu người. Vì số thương vong nghiêm trọng như vậy nên trong lịch sử trận Verdun còn có tên gọi là "mồ chôn người ở Verdun". Trận Verdun là điểm ngoặt của Đại chiến thế giới thứ nhất. Từ đây quân Đức chuyển sang thế yếu dần cho đến thất bại cuối cùng.

School@net