Cong ty Cong Nghe Tin hoc Nha truong http://www.vnschool.net

HÀ NỘI ĐẸP VÌ HÀ NỘI CÓ LINH HỒN
24/09/2010

KTS Trần Thanh Vân

Tham luận tại Hội thảo: Về bản sắc văn hóa Hà Nội trong văn học nghệ thuật thế kỷ XX
Đại học Mỹ thuật Việt Nam - 42 Yết Kiêu, Hà Nội, ngày 23.9.2010

Hà Nội trong quá khứ

Thưa quý vị đại biểu, thưa các anh chị và các bạn.

Rất cám ơn ban tổ chức đã cho tôi được đọc tham luận tại hội thảo hôm nay. Tôi rất xúc động và tôi không biết nên bắt đầu từ đâu? Ba tháng liền, bản tham luận không sao hoàn thành nổi, tôi mở đầu được vài dòng rồi lại bỏ. Có nhiều điều cần phải nói quá, nhưng tôi không muốn biến bản tham luận này thành một bài điếu văn đầy nước mắt để khóc thương những cái đã mất. Tôi muốn tại diễn đàn hôm nay chỉ nói một vấn đề tôi cho là quan trọng nhất: Đó là vẻ đẹp thuần khiết chứa đựng tình cảm tâm hồn phong phú của một Hà Nội xưa cần phải giữ lấy. Đó là giá trị tinh thần lớn nhất, đó cũng là kho của rất quý giá mà chúng ta cần khai thác để nó mãi mãi tồn tại với thời gian, bên cạnh một thành phố Thủ đô hiện đại, năng động, đang phát triển từng ngày.


Thưa quý vị,

Tôi sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, đối với tôi Hà Nội rất đẹp. Trong ký ức tuổi thơ tôi, mọi kỷ niệm đều ghi đậm trên từng gốc sấu, từng hàng me, từng hàng phượng vĩ khoe sắc đỏ tươi trong ngày hè hay hàng hoa sữa kín đáo tỏa hương thơm hăng hắc trong những ngày đầu đông… tất cả những cái đó đều để lại trong tôi một tình cảm đẹp mà tôi không sao tìm thấy ở bất cứ nơi nào khác. Lớn lên phải xa Hà Nội, được đi du học, đi thực tập tham quan ở nước ngoài, được đi công tác ở nhiều thành phố khác trong nước, tôi càng thấy Hà Nội của tôi đáng yêu hơn, Hà Nội của tôi đẹp một cách bình dị, kín đáo và sâu lắng hơn.

Thật ra không phải chỉ riêng tôi, hầu như tất cả những ai đã qua Hà Nội một đôi lần, ai đã từng sống ở Hà Nội, dù chỉ một thời gian ngắn, đều có cảm giác giống như tôi. Sức hấp dẫn mãnh liệt đó có được trong lòng mọi người không phải vì thành phố này lộng lẫy, giầu sang. Hà Nội quyến rũ lòng người, chính bởi vì Hà Nội có một vẻ đẹp duyên dáng, một linh hồn đẹp đáng trân trọng. Nhiều nhạc sĩ, họa sĩ, nhà thơ, đã để lại những tác phẩm bất hủ về Hà Nội, “Người Hà Nội” của Nguyễn Đình Thi là một thí dụ:

Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây,

Đây lắng hồn núi sông ngàn năm…”

Ta có thể kể cả ngày mà không sao nói hết được những nét đẹp và đáng yêu của Hà nội khi xưa. Đó là tất cả những giá trị Văn hóa Nghệ thuật của Hà Nội đọng lại trong ký ức mọi người. Tôi đã từng rất tự hào về những cái đó và tôi đã từng tuyên thệ xin giành phần còn lại của đời tôi để gìn giữ những cái đó.

Hà Nội hôm nay và ngày mai

Tất cả những nét đẹp đó của Hà Nội hôm nay còn lại rất ít. Thành phố đang được mở rộng ra, được xây cao lên, tòa ngang dẫy dọc lộng lẫy hơn, nhưng nhà cửa chen chúc hơn, kệch cỡm hơn và cây xanh, mặt nước đang mất dần, xe cô, khói bụi, rác rưởi xâm lấn mọi nơi và … Hà Nội đang trở nên vô hồn. Đó là những điều hết sức đáng buồn và thật xót xa khi ai đó lên câu cảm thán “Bao giờ cho đến ngày xưa?”

Hà Nội xưa của chúng ta có hai cái đẹp rất độc đáo như sau:.

1. Một là khu phố cổ và các công trình Kiến trúc cổ, dấu tích điển hình của một khu đô thị Thăng Long cổ còn sót lại. Cùng với những công trình kiến trúc cổ này là cây xanh hồ nước. Đó là nét đặc trưng của phong thủy Thăng Long. Trong Thiên đô chiếu, vua Lý Thái Tổ đã dùng cụm từ “Rồng cuộn hổ chầu” để chỉ rõ cấu trúc sông hồ cuộn lại có núi kề bên tạo nên một thế đất rất quý hiển (bản đồ 1) Ngày nay 80% mặt hồ đã bị lấp, sông Thiên Phù chỉ còn một đoạn ngắn ở ải Xuân La, sông Tô Lịch bị chặt làm đôi… Long mạch bị triệt trầm trọng và những câu thơ cổ vang lên ai oán như nuối tiếc một cảnh thần tiên ở một nơi xa lơ xa lắc:

Sông Tô nước chẩy trong ngần,

Con thuyền buồm trắng lúc gần, lúc xa

Hay:

Nước sông Tô vừa trong vừa mát

Em ghé thuyền đỗ sát thuyền anh

Ngập ngừng muốn tỏ tâm tình

Sông bao nhiêu nước, thương mình bấy nhiêu

Nhân đây tôi muốn giải thích một chút về phong thủy ở góc cạnh thẩm mỹ: Phong là gió, thủy là nước, ngoài ý nghĩa huyền bí không thể đo đếm được do một sức mạnh vô hình mang lại, một ngôi nhà có phong thủy tốt là một ngôi nhà đầu tiên gây được cho con người một ấn tượng thẩm mỹ tốt vì nó giải quyết tốt vấn đề thông hơi, thoáng gió, một ngôi nhà có bố cục cổng ngõ, vườn trước , sân sau, gian thờ, phòng khách … đều hợp lý và sáng sủa. Xưa kia gần như 100% nhà phố cổ đều đạt tiểu chuẩn về phong thủy như vậy. Mỗi nhà hình ống trong phố cổ chỉ có một gia đình sinh sống, có khi là tứ đại đồng đường, nhưng được bố cục ngăn nắp, nề nếp. Gian ngoài cùng tiếp giáp với mặt đường là cửa hàng buôn bán, gian tiếp theo là phòng khách sang trọng có sập gụ, tủ chè, bộ tràng kỷ gỗ gụ đen bóng, kế tiếp là sân trời có bể cảnh và hòn non bộ, một ít cây xanh… Khu nhà bếp, phòng ăn và xí tắm ở phía sau và cũng từ sân giữa này có cầu thang lên các phòng ngủ ở trên gác. Vào một ngôi nhà phố cổ, khách tham quan cảm nhận về một nếp sống trật tự, ngăn nắp thể hiện ngay trong bố cục ngôi nhà. Hiện nay mỗi ngôi nhà phố cổ này đã có hàng chục gia đình sinh sống. Tình trạng sống chen chúc, chật chội, bẩn thỉu và rất nhiều bất hợp lý đang tồn tại. Làm cách nào đưa được dân đi bớt khỏi nơi đây và giữ phố cổ này như một Di sản Thăng Long là một vấn đề rất có ý nghĩa. Ở nước ta, ngoài Thủ đô Hà Nội, chúng ta có hai thành phố mà kiến trúc cổ đang là một tài sản quý để nuôi sống thành phố: Đó là thành phố Hội An và thành phố Huế. Những năm gần đây, Hội An và Huế được coi là thành phố du lịch đáng mến mộ. Phố cổ Hà Nội chiếm một tỷ lệ không lớn, nhưng rất cần được đưa lên bàn cân để làm bản phân tích luận chứng kinh tế, để có những quyết sách thỏa đáng. Đã có rất nhiều dự án tôn tạo phố cổ của Nhật, của Pháp, nhưng có lẽ chúng ta cần có ý thức chiến lược kinh tế hơn nữa và chúng ta phải tự làm. Ta có ông bạn hàng xóm là nước Trung Hoa vĩ đại, họ rất coi trọng việc khai thác di sản văn hóa cổ. Nhưng những khu công trình đồ sộ nhất, nổi tiếng nhất nước họ lại do kiến trúc sư Việt Namlàm. Vào thời nhà Minh 600 năm trước, KTS Nguyễn An là tác giả của quần thể kiến trúc Cố Cung ở Bắc Kinh. Ngày nay, thành phố Thượng Hải hiện đại và năng động vào bậc nhất thế giới vừa cải tạo thành công khu phố cổ Xintiandi, chùa Dự Viên, chùa Phật Ngọc…một khu đô thị cổ từng nhiều năm tồn tại vất vưởng cạnh khu đô thị mới thì nay đã trở thành nơi có thu nhập GDP rất cao, lại nhờ sự nghiên cứu đóng góp của một KTS Việt Nam Ngô Viết Nam Sơn. Ta cần lưu ý sự kiện lạ này, một kiến trúc sư Việt Nam, con trai của một kiến trúc sư Việt Nam nổi tiếng, nhưng lại khoác chiếc áo ngoài là người Mỹ và được mời đến làm việc cho người Trung Quốc. Ngược lại khu phố cổ ở Hà Nội lại nhờ đến kiến trúc sư nước ngoài, nhưng họ giúp mãi vẫn chưa thành công. Tất nhiên sự đóng góp của Kts chỉ là phụ, cái chính là quyết sách của chính quyền và các nhà đầu tư. Theo thiển nghĩ của tôi, tìm một nhà đầu tư không khó, khó là tìm ra chính sách đầu tư.

2. Đặc trưng thứ hai là khu phố Pháp với những biệt thự kiểu Pháp thế kỷ thứ 19 nhưng đã được các KTS tài năng như Arthur Kruze, Ernest Hébrard và các cộng sự nghiên cứu, nhiệt đới hóa, tạo ra một nền Kiến trúc Đông Dương không có ở Pháp và cũng không có ở bất cứ nơi nào trên thế giới. Những ngôi biệt thự xinh xắn có mái hiên, cửa kính cửa chớp có thể coi là một “Đặc sản” của Hà Nội. Phụ trợ cho những Kiến trúc nhỏ nhắn xinh đẹp này là những hàng cây xanh rợp bóng. Đó là những nét đẹp rất Hà Nội mà người Hà Nội phải ý thức được là sẽ “hái ra tiền” nhờ nó. Hiện nay, trừ một số tuyến phố có cơ quan ngoại giao đang sử dụng thì hình dạng công trình còn được giữ gần như nguyên trạng. Phần đông nhà cửa trong phố Pháp xưa đã bị cơi nới, lên tầng, có chỗ tệ hại hơn đã bị đập đi xây lại thành nhà cao tầng. Thật đáng tiếc! Nhìn từ bờ hồ Hoàn Kiếm hôm nay, ai cũng thất vọng và đau lòng khi nhìn thấy không xa khu biệt thự Pháp cũ là tòa cao ốc mầu đỏ của tòa nhà Ngân hàng Vietcombank và trung tâm tài chính chứng khoán. Hồ Hoàn Kiếm thơ mộng xinh đẹp bị thu nhỏ lại, trông càng giống cái ao đầu làng hơn. Nếu Hà Nội còn tiếp tục xây Trung tâm thương mại và khách sạn cao tầng ở nơi đây thì mọi giá trị độc đáo của khu phố Pháp với đặc trưng kiến trúc Đông Dương sẽ bị mai một, chưa nói đến tắc ách giao thông và việc sụt lún trầm trọng do nền móng nơi đây nguyên là lòng sông Nhị Hà cũ, nền đất rất yếu, tốc độ sụt lún đang xẩy ra rất nhanh.

Chúng ta ý thức được cái đẹp không thể mài ra để ăn. Tôi không định đứng giữa diễn đàn này để ca ngợi những cái đã mất, để thở dài, để ngậm ngùi trong chốc lát, rồi ngày mai lại tặc lưỡi chạy theo sự lôi cuốn của cuộc sống mới. Tại diễn đàn này, tôi muốn chúng ta đồng thanh kiến nghị với chính quyền thành phố quyết tâm bảo tồn khu phố cổ và khu phố Pháp cũ. Chỉ cần ta ý thức được làm như vậy là bảo vệ giá trị văn hóa nghệ thuật của Hà Nội và làm như vậy Hà Nội sẽ có khu du lịch hấp dẫn và người Hà Nội sẽ kiếm được nhiều tiền hơn.

Ngày 9/12/2009 Văn phòng Chính phủ ra Thông báo số 348/TB-VPCP về chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ đối với việc bảo tồn khu phố cổ và biệt thự cũ. Gần một năm trôi qua, việc thực thi thể hiện sự đối phó, mà không thấy những quyết sách hữu hiệu hơn, tích cực hơn.

Mong rằng sau lễ hội ngàn năm, chúng ta làm được nhiều việc tốt hơn.



URL của bài viết này::http://www.vnschool.net/modules.php?name=News&file=article&sid=4516

© Cong ty Cong Nghe Tin hoc Nha truong contact: sales@schoolnet.vn